EnglishViệt Nam đang từng bước chuyển mình trong lĩnh vực năng lượng tái tạo nhằm đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững và cam kết quốc tế. Điều này được thể hiện rõ trong Hiến pháp 2013, khoản 2, Điều 63, khi Nhà nước khuyến khích phát triển và sử dụng năng lượng mới, năng lượng tái tạo. Trong 10 năm qua, hàng loạt chính sách và quy định pháp lý đã được ban hành nhằm thúc đẩy lĩnh vực này, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện cam kết tại Hội nghị COP26 về mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tuy nhiên, chỉ khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, vấn đề năng lượng tái tạo mới được đặt đúng trọng tâm. Nghị quyết 55 đề ra định hướng phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng hóa các loại hình năng lượng, ưu tiên khai thác hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo. Theo mục tiêu đề ra, tỷ lệ năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp cần đạt 15 – 20% vào năm 2030 và tăng lên 25 – 30% vào năm 2045.
Thành tựu và những thách thức trong phát triển năng lượng tái tạo
Sau bốn năm thực hiện Nghị quyết 55, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc hoàn thiện khung pháp lý về phát triển năng lượng tái tạo. Chính phủ phê duyệt nhiều quyết định quan trọng như Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia (Quyết định 893/QĐ-TTg ngày 26/7/2023) và Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia (Quyết định 500/QĐ-TTg ngày 15/5/2023). Nhờ đó, điện mặt trời và điện gió phát triển nhanh chóng, đóng góp đáng kể vào cơ cấu năng lượng quốc gia.
Theo Báo cáo Triển vọng Năng lượng Việt Nam – Đường đến phát thải ròng bằng không (6/2024), tổng công suất điện gió huy động từ năm 2020 đến 2023 đã tăng từ 538 MW lên 5.059 MW, trong khi công suất điện mặt trời tăng từ 8.823 MW lên 16.568 MW. Bên cạnh đó, có 23 dự án điện sinh khối với tổng công suất 523 MW. Tổng công suất năng lượng tái tạo trong hệ thống điện quốc gia tăng từ 15,6% lên 27,1%, đưa Việt Nam trở thành quốc gia có quy mô hệ thống điện lớn nhất ASEAN.
Dù đạt được những kết quả tích cực, nhưng quá trình thực hiện Nghị quyết 55 vẫn còn nhiều hạn chế. Việc quy hoạch, quản lý đầu tư và khai thác các dự án điện gió, điện mặt trời chưa đồng bộ, hạ tầng truyền tải không theo kịp tốc độ tăng trưởng công suất, gây ra tình trạng nghẽn lưới điện. Ngoài ra, năng lực công nghệ trong nước còn hạn chế, thiếu cơ sở hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ bảo dưỡng, sửa chữa.
Để tháo gỡ các rào cản và tận dụng cơ hội phát triển, các chuyên gia cho rằng cần khẩn trương xây dựng Luật về phát triển năng lượng tái tạo nhằm tạo hành lang pháp lý ổn định, đủ mạnh để thu hút đầu tư. Việc đẩy mạnh phát triển hạ tầng truyền tải, tăng cường nội địa hóa công nghệ sản xuất thiết bị điện gió, điện mặt trời cũng là yếu tố quan trọng để nâng cao tính tự chủ trong ngành năng lượng.
Để đạt được các mục tiêu đề ra, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, chỉ khi có những bước đi quyết liệt, đồng bộ, năng lượng tái tạo mới thực sự trở thành động lực quan trọng cho nền kinh tế bền vững của Việt Nam.